İbrahim Sanalp yazdı; BİLGİ FELSEFESİ

Köşe yazarımız İbrahim Sanalp makalesinde;

Felsefenin Anlamı: Felsefe kelimesi Arapçadır. Yunanca philosophia sözcüğünden gelir. Philo, sevgi anlamına gelir. Sophia, bilgi veya bilgelik anlamına gelir. Philosophia, bilgiyi veya bilgeliği sevmek anlamına gelir. Felsefe ile uğraşanlara, filozof adı verilir. Filozoflar, insan yaşamıyla ilgili her şeyi, akılları yardımıyla düşünerek, felsefeyi, her şeyi araştıran bir bilgi alanı yapmışlardır. Felsefe, gerçeği ve doğruluğu araştırma ve bilme etkinliğidir.

Bilginin Tanımı: İnsan, içinde bulunduğu-yaşadığı- dünyada, çeşitli nesnelerle-varlıklarla- karşılaşır. Onları algılar ve bilmeye çalışır. İnsan, bilme etkinliğinde bilen, yani öznedir. İnsanın karşılaştığı nesneler ise bilinen, yani objedir. Bilme etkinliği, özne-bilen- ve nesne-bilinen- arasında oluşan süreçtir. Bu etkinliğin sonucunda çıkan ürüne, bilgi denir.

Bilgi, özne ve nesne arasında kurulan bağlardan oluşur. Bu bağlar, ancak özne tarafından kurulur. Nesneye yönelen ve algılayan ve açıklayan öznedir. Bu bağlara, “bilgi aktı” denir. Nesnelere yönelen özne, onlar üzerine düşünerek, bir zihinsel etkinlikler gerçekleştirir. Özne, etkinlik sonucu, kavramlara ulaşır. Kavramlardan kalkarak önerme ve çıkarımlara varır.

Bilgi aktı, özneden nesneye yönelen bilinç etkinliğidir. Bilgi aktları, algılama, anlama, açıklama türünde olabilir.

Bilgi Türleri: İnsan, kendi dışındaki varlıkları ve kendini tanımaya ve bilmeye çalışan tek varlık türüdür. İnsan, bilgi nesneleriyle farklı tarzlarda ilişkiye girer. Farklı bilgiler elde eder. Öznenin nesneye yönelmesinde kullandığı yöntem, bilginin türünü belirler. Bilgi, taşıdığı özelliğe ve elde ediliş yöntemlerine göre, farklı türlere ayrılır. Bilgi felsefesi, altı bilgi türüne ayrılır. Gündelik bilgi, dinsel bilgi, teknik bilgi, sanatsal bilgi, bilimsel bilgi, felsefi bilgi…

1.Gündelik bilgi: İnsan, doğal ve toplumsal iki dünyada yaşar. İnsan, duyu ve algılarıyla her iki dünyadaki varlıklar hakkında bilgi edinir. Kişinin algılarına ve sezgilerine dayanarak elde ettiği bilgilere, gündelik bilgi denir. Gündelik bilgi, insanın günlük yaşamda kullandığı bilgilerdir.

2.Dinsel bilgi: Özne ve nesne arasındaki bağ, yüce bir varlık-Tanrı- tarafından belirlenen bir inanç sistemine dayanarak elde edilir. Dinsel bilgi, belli bir din temeli üzerinde: Evreni, insanı, toplumu açıklayan değişmez ve kesin bilgidir.

Dinin amacı, insanın anlamakta güçlük çektiği manevi yaşantı ve Yaratan hakkında, inanca dayalı bilgi verir. Din, insanlara, yapmaları gerekeni, kutsal kitap ve peygamberin sözleri ile açıklar.

3.Teknik bilgi: İnsan, alet yapan varlık olarak, diğer varlıklara karşı üstün ve güçlüdür. Alet ve gereç yapmaya, teknik bilgi denir. Teknik bilgi, öznenin nesneyi, pratik amaçları için değiştirme ve ondan alet yapma bilgisidir.

4.Sanatsal bilgi: Sanat bilgisi, beceri yaratma ve üretim etkinliğidir. Sanatsal bilgi, güzellik duygusunu dile getirir. Sanatçı-özne- nesneye yönelerek, nesnede gördüğü bir şeyi: Elindeki malzeme ile ifade eder. Sanatçı, bu ifadesini, müzikte, resimde, heykelde, edebiyatta, seramikte, tiyatroda açığa çıkarabilir. Sanatçı, doğadaki nesneleri kullanıp, doğada olmayan bir güzelliği, eserinde ortaya koyar.

5.Bilimsel bilgi: İnsan aklının, belli bir konuya yönelerek elde ettiği: Yöntemli, sistemli, düzenli, tutarlı, geçerli, kanıtlanabilir, denenebilir nesnel bilgiye, denir. Bilimsel bilgi, yöntemleri, konuları, amaçları bakımından üçe ayrılır. 1.Formel bilimler. 2. Doğa bilimleri. 3. İnsan bilimleri.

6.Felsefi bilgi: Felsefi bilgi, evreni, varlığı, insanı ve toplumu bir bütün olarak anlamaya çalışır. Felsefi bilgi, merak eden, soran varlık olan insanın: Evren, dünya, kendi ve toplum hakkında, aklı ile ortaya koyduğu, tümel düşüncelerdir.