İbrahim Sanalp yazdı; FELSEFE EL KİTABI

Köşe yazarımız İbrahim Sanalp makalesinde;

Felsefe El Kitabı isimli kitapta Selahattin Hilav, felsefe bilgisinin öğrenilmesi konusunda bilgiler veriyor.

Dini bilgi, doğru bilgiyi bulduğunu belirtir. Felsefe bilgisi, doğru bilgiyi arar. Bilgi türleri, ele aldıkları olaylar arasındaki iletişimi belirtmekle yetinir. Felsefe bilgisi, bu iletişimlerin daha derinine, temel ilkelerine yönelir. Bilgi türleri, duyularımızın ve deneylerimizin bize tanıttığı olayların: birbirini izlemesini, ortaya çıkış yasalarını bulmaya yönelir. Felsefe bilgisi, toplumu tanımaya çalışır. Felsefe bilgisi, evreni bir bütün olarak görür. Bütünsel bir senteze yönelir. Felsefe bilgisi, sınırlı ve birbirinden kopuk bilgileri birleştirir. Bir bütün içinde ilintili duruma getirir. Birçok bilgi türü deneye dayanır. Felsefe bilgisi, deneye dayanmaz.

Metafizik bilgisi, felsefe bilgisinin belirli bir bölümüdür. Fizikötesi anlamı taşır. Düşünce sembollerle anlatılır. Felsefe bilgisi bölümlere ayrılır. Metafizik, mantık, bilgi kuramı, ahlak felsefesi, estetik gibi… Ontoloji-varlık felsefesi, felsefenin bir bölümüdür. Epistemoloji-bilgi felsefesi, felsefe bilgisinin bir bölümüdür. Sistematik felsefe ve filozofları tanıtan felsefe tarihi ayrımı vardır. Felsefe bilgisinin bölümlerinin hepsinde ortak noktayı bir öz oluşturur.

Felsefe bilgisi olma yanında, doğru yaşama ve mutluluğa ulaşma çabası olur. Felsefe bilgisi, insan düşüncesidir. İnsanın düşünsel çabasıdır. Felsefe bilgisi, eleştirme, derinleşme, bilinçlenme, özgürleşme çabasıdır.

Felsefe bilgisi, evrenin temelini ve kaynağını araştırır. İnsan yaşamının anlamını ve amacını araştırır. Kavramlara dayanan felsefi karşılıklar bulmaya çalışılır. Kavramlar genel ve soyut düşüncedir. Mitoslar imgeye dayanır. Dinler ilahi bir varlığa dayanır. Felsefe bilgisi kavramlara ve tanımlara dayanır.

Kuramsal amaçlara yönelen, yani bilmek için bilmek isteğine cevap veren bilgi oluşturulur. Mitos ve dinlerdeki dağınık bilgiler, mantıksal ilintilerle birbirine bağlanır. Hakikat-doğruluk aranıp bulunmaya çalışılır.

Bütün bu var olanların, bu çokluğun temeli, kaynağı, ilkesi araştırılır. Bunların hangi ilk ve tek varlıktan türediği araştırılır. Evrendeki cisimler ve olaylar gözlenip incelenir. Bunlar genel bir ilkeye bağlanır. Var olanların kaynağında, sınırsız ve sonsuz bir ilk madde bulunduğunu söylemek: sınırsız ve sonsuz bir yaratıcılığı gösterir. Bu bir ilerlemedir. Bir-çok ve bütün-parça kuralı örnek olur.

Evrende temel olan şeyin değişmek, akışmak, oluşmak olduğu ileri sürülür. Değişmenin karşıtlıklardan yani birbiriyle çatışan gerçeklerden olduğu belirtilir. Diyalektik görüş belirtilir.

Başkalaşım, aynı olanın-özdeş olanın kendi karşıtına dönüşmesidir. Işıkla karanlık, iyiyle kötü: bir ve aynı şeydir. Oluş, karşıtların çatışması sonucudur. Değişme kurala göre olur.

Bir ve çok olanın yan yana olduğu söylenir. Bir, değişmeyen varlıktır. Çok, değişen varlıktır. Bir-çok kuralı ve bütün-parça kuralı benzerlik gösterir.

Doğanın kurallarına ve toplumun kurallarına göre yaşanır. Doğruluğun göreli olduğu belirtilir. Felsefe bilgisinin herkes için geçerli doğruluklar ve değerler ortaya koyması istenir. Felsefe bilgisinin odak noktası, doğadan insana kayar. Kavramların tanımı yapılır. Doğruluğun araştırılmasından mutluluk duyulur.

Felsefe El Kitabı isimli kitapta Selahattin Hilav, felsefe bilgisinin öğrenilmesi konusunda bilgiler veriyor.

Diyaloglarda iki düşünce ya da kanı karşı karşıya gelir. İki kişinin konuşmasından bir gerçek ortaya çıkar. Gerçek, evrensel düşüncedir. Madde ve form kuramı ileri sürülür. Bilgilerin bir bütün içinde toplanıp evrene ait genel bir açıklama çerçevesi ortaya konmaya çalışılır. Varlıkların içinde ortaklaşa bir öz-form vardır. Bu ortak nokta, var olanların çokluğu içinde, birliği temsil eder. Form aynı zamanda maddeye biçim kazandırır. Tek tek varlıkların ortaya çıkmasını, biçim kazanmasını sağlar. Madde ve form kavramlarıyla birlik ve çokluk düşüncesine bir çözüm aranır. Formun maddede kendini gerçekleştirmesi hareket olur. Madde, form, hareket birlikte düşünülür.

Evren, madde ve form bakımından, kademeli bir bütün olur. Bir alt derecede bulunan varlık, kendi üstündeki derecede bulunan varlık için maddedir. İnşaat kerestesi, eve göre maddedir. Ev, form olur. Tekilden tümele bir dönüşüm olur.

Göstermeyi-tanıtlamayı sağlayacak yolları anlatan bilgi türü, mantık olur. Mantık, akıl yürütme yoludur. Tümden gelerek tekili ortaya koyar. Tekilden gelerek tümeli ortaya koyar.

Ruh ve beden arasındaki ilinti, madde ve form kuramı ile ele alınır. Beden madde, ruh form olur. Bedendeki değişmeler, formun ortaya çıkması amacına yönelik olur.

Sanat, taklide-öykünmeye ve benzer yaratmaya dayanan bir etkinliktir. Edebiyat, insanı ve yaşamı taklit eder. Benzerini ortaya koyar. Bir şeyin güzel olabilmesi için: düzen, oran, simetri gerekir.

Akıl ile dinsel inanç uzlaştırılmaya çalışılır. Anlamak için inanıyorum, sözü temel alınır. Skolastiğin amacı, dinin ilkeleri-doğmaları ile aklı uzlaştırmaktır. İnanç-iman ile bilgiyi uzlaştırmaktır. Skolastik, belli sınırlar ve ilkeler içinde düşünmektir. Hıristiyan düşüncesi, İslam düşüncesi skolastik düşüncedir. Bilgi belirli bir metin haline getirilir. Bu bilgi çerçevesi içinde düşünülür, çözüm aranır.

Dini bilgide, öncesiz sonrasız bir an düşüncesi ağır basar. İnsan iradesinin özgür olup olmadığı tartışılır. İnsan iradesi, cüz’i iradedir. Tanrı iradesi, külli iradedir.

Kelam, İslam dinini akla dayanan temellere oturtma çabasıdır. Kelamcılar dinin temelleriyle ilgili kavramları, akıl süzgecinden geçirirler. Kelamcılar, İslam dinini akıl yoluyla savunan düşünürlerdir. Kur’an’da birbiriyle çelişen yargılar yorumlanarak uzlaşma amaç edinilir.

Tasavvuf, İslam mistisizmi olur. Tasavvuf, bir eylem, yaşama, davranma felsefesidir. Tasavvufta dış görünüşlerden, bunların altındaki gerçek varlığa ulaşmak düşüncesi vardır. Tasavvufun varlık görüşü, vahdet-i vücut olur. Yani varlık birliğidir. Var olanların kaynağında Tanrı vardır.

Tasavvuf, tek insan yaşantısını, deneyini, doğruyu arama ve bulma hakkını savunur. İnsana önem verilir. İyi olan şey, cennet olur. Kötü olan şey, cehennem olur.