İbrahim Sanalp yazdı; İNSAN HAKLARI

Köşe yazarımız İbrahim Sanalp makalesinde;

İnsan hakları, bir istemdir. İnsan hakları, bir amaçtır. İnsanların onuru-değeri ve hakları bakımından eşit olması istenir. İnsan hakları ve ödevleri, bir bütün olur. Birbirini tamamlar. İnsan hakları, sevgiden kaynaklanır. Temel hak, en azı içerir. Hak, haklı bir istemin temelini oluşturur. Hak, bir şeyden yararlanma hakkıdır.

Evrensellik, insanla ilgili olur. Bütün insanlar, dünya kültürünün üyeleridir. İnsan hakları, felsefe bilgisiyle öğrenilir. Felsefe bilgisi, yeni kavramlar oluşturmayı sağlar.

İnsan, toplumsal bir varlıktır. Toplum kurallarına göre yaşar. Kurallar, davranışları sınırlar. Toplumda yapmak ve yapmamak yetenekleri oluşur. Hak ve ödevler, ortaya çıkar. İnsan, toplumun parçası olarak, toplumdan haklarını ister. Ekonomik olarak yeterli olmak, toplumdan istenir. Devlet, toplumun örgütlenmesidir.

İnsanın mutlu olması, çevreyle uyumlu olmasına, doğayla ve diğer insanlarla iletişimine bağlıdır. Çevreye bağlı bilgi oluşturulması gerekir.

İnsan hakları, “yaşama hakkı, çalışma hakkı, bilme hakkı, özgürlük hakkı, mutluluk hakkı, gelişme hakkı” gibi sıralanır.

Hukuk kavramı, bir değerler bütünüdür. Haklı ve haksız, hukuka uygunluk ölçüsüyle ayırt edilir. İnsan, bir değer yargısına varır. Fizik kanunları, var olanı açıklar. Hukuk kanunları, olması gerekeni belirtir. Haklar, yasalarla belirlenir. Doğal hukukta, eşitlik olmadığı belirtilir. İnsan yapısı olan pozitif hukukta, eşitlik istenir.

Anayasacılık, insan haklarındaki gelişmeyi gösterir. İngiliz, Amerikan, Fransız anayasaları: insan haklarına örnek olur. Bütün dünyayı etkiler. İnsanı temel alır. Temel haklar, esas alınır. Temel haklar, adalete dayanır.

Hayat, ileriye doğru hareket eder. İleriye giderken, geçmişin yükünü de birlikte taşır. Şimdiye uyum için değişim gerekir. Felsefe bilgisi, hukuk bilgisi, dini bilgi: insana anlam verir. İnsan sevgisi, insanın insana yardımını esas alır.

Fransız Devrimi, bireyin toplum içindeki haklarını ele aldı. Bireysel haklar ve toplumsal haklar ayrımı yapıldı. Bireysel haklar, bireylerin devlete ve diğer bireylere karşı hak ve ödevleridir. Eşitlik, özgürlük gibi… Toplumsal haklar, toplumsal yaşama katılmak için gerekli olan haklardır. Eğitim hakkı, aile kurma hakkı gibi…

Sosyal bilgi türleri olan sosyoloji, tarih, felsefe, psikoloji derslerinde: özgürlük, eşitlik, dayanışma, insan hakları gibi, kavramlar anlatılır. Eğitim, “takrir-anlatma, tartışma, koşullandırma” yoluyla yapılır. Takrire-anlatmaya göre, tartışma daha etkili öğrenme sağlar. Koşullandırmada, olumlu davranışa ödül verilir.

Felsefe bilgisinde, kendi olgusu üzerinde düşünme ve öznellik, Descartes ile başlar. Olgu, sebep ve sonuç belirtir. Öznellik, zihin yoluyla bilgi oluşturmaktır. Bütün-parça kuralı, zihin yoluyla oluşturulan bilgidir.

İnsan hakları, gün geçtikçe, geçmişten geleceğe doğru gelişme gösterir. Bu adımlar, teker teker atılır. İnsan hakları, bir duygu, bir özlem olarak insanlarda vardır.