İbrahim Sanalp yazdı; Laikos – Laique

Köşe yazarımız İbrahim Sanalp makalesinde;

Etimoloji, kelimenin kökenini araştıran bilimdir. Kelimenin sözlük anlamını belirtir.

Laikos kelimesi, ruhban sınıfı dışındaki halkı belirtir. Bütün kavramına göre, toplum bütündür. Ruhban sınıfı ve laikos isimli halk toplumun parçası olur. Bütün, parçaları olandır. Yunanca laikos kelimesi, “halka ilişkin, halktan” anlamındadır. Burada kelimenin sözlük anlamı belirtilir.

Fransızca olan laique kelimesi, “kilise ile ilgisi olmayan sıradan halka dair” anlamına gelir. Kelimenin sözlük anlamını belirtir. Fransız toplumu bir bütündür. Kilise ve laique isimli halk toplumun parçasıdır. Kilise ve halk, bir bütünün içinde birbirinden ayrıdır.

Roma İmparatorluğu’nda çok tanrılı dine inanılırdı. Hıristiyanlık Tek Tanrılı din olarak halkın ve yöneticilerin dini olarak kabul edildi. Devlet, kurumları ile devam etti. Dinin değişmesi, devletin devam etmesi nedeniyle Hıristiyanlık, devletten ayrı olarak kilise ve manastırlar ile örgütlendi. Toplum bütün, kilise-din- ve devlet parçadır. Kilise ve devlet, bütün kavramının içinde birbirinden ayrı olur.

Dante, İlahi Komedya isimli eserinde, Roma İmparatorluğu’nda meydana gelen olayı anlatır. Dinin değişmesi ve devletin devam etmesi nedeniyle kilisenin ayrı devletin ayrı örgütlendiğini belirtir.

Laiklik, din işleri ve devlet işlerinin ayrılmasıdır. Bu tanımda anlam bütünlüğü var. Tanım, bir cümledir. Cümlede anlam bütünlüğü var. Cümlenin içinden bir kelimeyi çıkardığımızda anlam bozuluyorsa bu kelime yerine konur. Anlam bozulmuyorsa, buna sadeleştirme denir. Laiklik, din işleri, devlet işleri kelimeleri tanımın içindedir. Bir-çok, bütün-parça kuralına göre, laiklik bütün, din işleri ve devlet işleri parça olur. Laiklik tanımının içinde, din işleri ve devlet işleri ayrıdır. Laiklik, toplumun örgütlenmesidir. Toplum, farklı iki kavram olan din işleri bilgisinin ve devlet işleri bilgisinin bir bütün olması ve bütünün adına laiklik denilmesiyle örgütlenir.

Laiklik kelimesi, düalizm-ikicilik- özelliği taşır. Farklı iki kavram olan din işleri ve devlet işleri bir bütün oluşturur. Adına laiklik denir. Laiklik, bütün özelliği taşır. Din işleri ve devlet işleri, parça özelliği taşır. Din işleri ve devlet işleri, laikliğin içinde birbirinden ayrıdır.

Laiklik kavramının soyutlama özelliği vardır. Soyutlama özelliği, varlığın bir simge ile ifade edilmesidir. Farklı iki kavramın bütünlüğünün üçüncü bir kavram ile ifade edilmesidir. Laiklik, din işleri ve devlet işlerinin ayrılmasıdır, tanımında: Laiklik üst kavramdır. Din işleri ve devlet işleri, alt kavramdır. Laiklik, soyut özelliği olan üçüncü kavramdır. Dinin ibadet kurallarının görünen davranışları, dinin varlığını belirtir. Devlet işlerinin davranış belirten kuralları devletin varlığını belirtir. Doğada karşılığı vardır. Laiklik kelimesinin doğada karşılığı yoktur. Bu yüzden soyutlamadır. Laikliğin altında din işleri ve devlet işleri bulunur.

Dil, alfabe, kelimeler düşüncenin simgeler ile anlatılmasıdır. Dil, alfabe, kelimeler simgedir. Ağaç kelimesi, doğadaki ağacın simgesidir. Ağacın varlığından sıyrılmasıdır. Simge ile anlatım, soyutlama demektir.

Elmalar ve armutlar toplanır. Elmalar ve armutlar, meyve ortak kelimesi ile toplanır. On elma ve on armut, yirmi meyve yapar. Ortak kelime, bir simgedir. Soyutlamadır. Meyvenin doğada karşılığı yoktur. Elma ve armudun doğada karşılığı vardır. Meyve üst kavramdır. Elma ve armut alt kavramdır. Meyvenin altında elma ve armut bulunur. Meyve kelimesi ile laiklik kelimesi soyutlama örneğidir.